غوطه ور شدن در کلیشه (۱۲)

قسمت دوازدهم از شرح واژه تداوم

یکی از عوامل پذیرفته نشدن یک داستان توسط مجله های معتبر، احساسی است که شخصیت ها در مخاطب خود ایجاد می کنند. نویسنده ای که بتواند رفتارهای افراد موثر در قصه را منطقی و باور پذیر نشان دهد، نویسنده ای موفق محسوب می شود.

نویسنده باید از حرکت در مسیر کلیشه ها پرهیز کند: کلیشه یعنی شخصیت های قابل پیش بینی. افرادی که در شرایط خاص واکنشی را دارند که هرکسی دیگر هم ممکن بود داشته باشد. از آنجا که داستان افراد معمولی چنگی به دل نمی زند، نویسنده باید سعی کند شخصیت خود را از قید عادی بودن خارج کند تا داستانی شنیدنی داشته باشد.

کلیشه ها قابل پیش بینی هستند. زود خسته می شوند و جزع و فزع می کنند، گرسنه می شوند و بی تاب می گردند، عصبی می شوند و فریاد می کشند. ناامید می شوند و دست به خودکشی می زنند. پیر که باشند تسبیح در دست دارند یا به جوان ها با حسرت نگاه می کنند شاید هم به کودکان شکلات بدهند! پدر و مادر کلیشه ای فرزندان خود را به یک اندازه دوست دارند و برای آنهادر هر موقعیتی به شدت نگران هستند. بچه های کلیشه ای به خانم ها خاله و به مردان عمو می گویند. دلشان توپ بازی می خواهد و به شکلی افراطی ساده لوح هستند.

یک مطلب در باب تاثیر حسرت بر زندگی از اینجا بخوانید

اولین راه خارج کردن شخصیت ها از مسیر کلیشه شناخت دقیق آنهاست. وقتی به خوبی بدانیم یک تیپ شخصیتی به طور معمول در شرایط مختلف چه رفتاری دارد، می توانیم از طراحی آن شخصیت تخلف کرده و او را به شکلی استثنایی خلق کنیم: مادری که با یکی از فرزندانش مهربان تر است، پیرمردی که از روند پیری خود لذت می برد، بچه ای که رفتار بزرگسالان را بادقتی مضاعف آنالیز می کند….

وجه تمایز تیپ و شخصیت چیست؟

حرکت در مسیر متفاوت تیپ و شخصیت را از هم جدا می کند و سبب می شود قصه آدم ها گفتنی و شنیدنی شود. اگر برای انتخاب راه به گزینه های معمول بین سایر مردم خیره نشویم، به معنای ضداجتماعی بودن ما نیست. بلکه نشان دهنده خلاقیت و نگاه انتقادی ماست. کافی است نگاهی عمیق تر داشته و اجازه ندهیم تعصبات سبب شکل گیری عادات و رفتارهای ما بشود.

تصمیمات خاصی که در موقعیت های مختلف می گیریم، سبب تبدیل شدن ما به شخصیت های واقعی می شود. همین که تلاش کنیم کلیشه را از خود دور کنیم تصمیمات متفاوتی هم خواهیم گرفت. چرا که آدم های دنیای واقعی هم مانند افراد درون قصه ممکنست قابل پیش بینی و منفعل یا منعطف و خلاق باشند. برای رسیدن به شخصیت و اجتناب از تیپ کلیشه ای، باید نویسنده ای متفکر باشیم. در لحظه انتخاب و ماندن بر سر دوراهی توقف یا حرکت تنها افرادی پیروز شده و قدرت تصمیم درست را دارند که از قبل کلیدهایی برای موفقیت خود طراحی کرده باشند. در زندگی فردی هم برای رها شدن از دام های ذهنی که اکثر مردم به آنها گرفتارند، باید دیدگاه متمایزی برای خویش بیابیم. و سعی کنیم حوادث پیرامون خود را از دریچه ای دیگر بنگریم.

همین نگاه متمایز سبب ایجاد احساس شیفتگی و تولد عشق می شود. تاریخ ادبیات مملو از انسان هایی است که به خاطر تشخیص یک امتیاز و یک ویژگی خاص در محبوب همه عمر و جوانی خود را برای رسیدن به او صرف کرده اند. چرا که حفظ تمایز ما را از حیوانیت دور کرده و انسانیتی فراتر از تصور برای ما به ارمغان می آورد. همین که حدود خواسته های ما از نیازهای حیوانی و تقلید کورکورانه فراتر برود، احساسی که در دیگران ایجاد می کنیم والاتر خواهد بود.

قابل انکار نیست که موانع درونی و بیرونی برای هرکسی وجود دارد. حتی ممکنست این موانع ما را برای مدت طولانی از مطلوبمان دور کند. مهم این است که بتوانیم در این شرایط با طراحی برنامه جایگزین خود را در عرصه فعالیت مطلوب خود، پویا و پر تحرک نگه داریم.

چگونه در مسیر بمانیم؟

سخن از برنامه جایگزین همیشه به معنای شیوه ای است که ویژگی های مسیر اصلی را ندارد اما می تواند ما را در تورنومنت نگه دارد و ذهنمان را درگیر موضوع کند. در این برنامه باید از اقدامات ایده آل گرایانه جلوگیری شود. به این معنی که حداقل های استاندارد یک برنامه مناسب در آن رعایت شده و اجازه رکود و سکون به فرد داده نمی شود.

شاید این برنامه نتواند ما را در مسیر کمال و ایده آلی که مدنظرمان هست و برای رشدمان لازم می دانیم کمک کند. اما جلوی دور شدن ما را از فضای کاری می گیرد. مثلن مهم ترین و اساسی ترین مانعی که سر راه یک محتواگر وجود دارد، دوری او از فضای تولید محتواست. هرکس حتی یک روز نتواند خود را در این کرنومتر نفس گیر نگه دارد، خمودی و کسالت گریبانگیرش می شود. لذا باید تلاش کنیم در کنار برنامه اصلی یک برنامه فرعی هم داشته باشیم. برنامه ای که به سان گره های طناب برای کوهنورد باشد. این برنامه به ما کمک می  کند در روزهای سخت از درخودماندگی عبور کنیم. و به طور خلاصه سبب شود به مو برسد ولی پاره نشود!